पारंपरिक पाककला धोक्यात; ग्रामीण रेसिपी जपण्यासाठी मोहिमा सुरू

पारंपरिक पाककला धोक्यात; ग्रामीण रेसिपी जपण्यासाठी मोहिमा सुरू

पुणे, 18 सप्टेंबर 2025 – महाराष्ट्राची समृद्ध पारंपरिक पाककला आणि ग्रामीण रेसिपी या आजच्या फास्ट-फूड संस्कृतीसमोर टिकून राहतील का? हा प्रश्न अधिक गंभीर बनत चालला आहे. शहरांमध्ये झपाट्याने वाढलेल्या आधुनिक खानपान पद्धतींमुळे ग्रामीण चवींचा वारसा हळूहळू हरवत असल्याची चिंता तज्ज्ञांनी व्यक्त केली आहे.

विदर्भातील भाकर–भाजीपासून कोकणातील सोलकढी, तर पश्चिम महाराष्ट्रातील झुणका-भाकर ते मराठवाड्यातील बाजरीचे ठेपले – या रेसिपींना ओळख मिळवून देण्यासाठी विविध सामाजिक संस्था पुढे सरसावत आहेत. पुण्यात नुकत्याच झालेल्या "पारंपरिक चवींचा महोत्सव" या कार्यक्रमात शेतकरी महिलांनी घरगुती रेसिपी मांडल्या. या उपक्रमाला मोठा प्रतिसाद मिळाला.

ग्रामीण भागात अजूनही पारंपरिक पदार्थांचा वापर मोठ्या प्रमाणात होतो. मात्र शहरांमध्ये तरुण पिढी बाहेरच्या झटपट पदार्थांकडे वळत आहे. "आपल्या पिढ्यांनी जपलेल्या रेसिपी हरवण्याआधी त्यांना दस्तऐवजीकरण करणं गरजेचं आहे," असे मत पाककला अभ्यासकांनी व्यक्त केले.

दरम्यान, राज्यातील काही जिल्ह्यांत स्थानिक प्रशासनाने 'पारंपरिक आहार सप्ताह' साजरा करण्याचा निर्णय घेतला आहे. यामध्ये शाळा–महाविद्यालयांत ग्रामीण रेसिपींचा समावेश करून विद्यार्थ्यांना पौष्टिक आणि आरोग्यदायी जेवणाची ओळख करून देण्याचा प्रयत्न सुरू आहे. "आजच्या फास्ट फूडपेक्षा आपल्या घरी बनणारे थालीपीठ, खिचडी, पिठलं, भाजी हे केवळ चवदार नाहीत तर पोषणमूल्यांनी परिपूर्ण आहेत," असे आरोग्य अधिकाऱ्यांचे म्हणणे आहे.

या पार्श्वभूमीवर, आगामी सण-उत्सवांमध्ये पारंपरिक खाद्यपदार्थांचा प्रचार करण्यासाठी विविध सांस्कृतिक गट आणि स्वयंसेवी संस्थांनी पुढाकार घेतला आहे. पाककृतींच्या कार्यशाळा, प्रदर्शनं आणि स्पर्धांच्या माध्यमातून जुन्या रेसिपींना आधुनिक पिढीपर्यंत पोहोचवण्याचा प्रयत्न होतो आहे.

तज्ज्ञांच्या मते, जर ग्रामीण रेसिपींचं संगोपन केलं नाही, तर महाराष्ट्राची ओळख असलेली खाद्यसंस्कृतीच धोक्यात येऊ शकते. त्यामुळे सरकार, संस्था आणि समाज या तिन्ही घटकांनी एकत्र येऊन या परंपरेला वाचवणं काळाची गरज आहे.